Niestety brak jest dostępnych danych na temat spożycia owoców w Polsce w podziale na różnorodne oferowane systemy jakości. Dotychczas nie były prowadzone badania w tym zakresie, a są konieczne z punktu widzenia poznania zarówno trendów konsumenckich, perspektyw rynkowych jak i koniecznych kierunków zmian w nowoczesnym sadownictwie. Aby dokonać wyliczenia poziomu spożycia owoców w Polsce należy najpierw dokonać analizy dostępnych danych statystycznych dotyczących produkcji, eksportu oraz importu analizowanych owoców, tak aby móc określić poziom konsumpcji krajowej, a następnie poszerzyć je o niezbędne kalkulacje wynikające z wiedzy eksperckiej i wiedzy o rynku.
Dane te pozwolą stworzyć zarys bilansu zagospodarowania owoców będących przedmiotem niniejszej analizy w Polsce zgodnie z zasadą, że od produkcji krajowej odejmujemy eksport i dodajemy import oraz wyłączamy ilości kierowane do przetwórstwa. Na tej podstawie można dopiero oszacować poziomy spożycia analizowanych owoców w Polsce i następnie wyliczyć spożycie w podziale na kategorie: konwencjonalne, bez pozostałości środków ochrony roślin, ekologiczne czy odmiany klubowe.
Jeżeli ilości te zestawimy z poziomami wynikającymi z zaleceń żywnościowych to z przeprowadzonej analizy wynika, że w Polsce konsumpcja większości analizowanych świeżych owoców w przeliczeniu na mieszkańca na rok jest na niewystarczającym i niskim poziomie
Jednocześnie w odniesieniu do większości analizowanych gatunków, poza borówką wysoką, w ostatnich 5 latach spożycie analizowanych owoców spadało średniorocznie. Potwierdzają ten fakt wyniki badania „Narodowe badania konsumpcji warzyw i owoców” zrealizowanego przez Krajowy Związek Grup Producentów Owoców i Warzyw pod koniec 2019 roku i wskazują, że owoce wciąż nie zajmują należnego im miejsca w diecie Polaków. Z badań tych wynika, że 3/4 Polaków nie wie, ile warzyw i owoców powinno się spożywać, w tym 1/3 nie wie, ale uważa, że spożywa ich tyle, ile powinno się zjadać zgodnie z normami żywieniowymi
Jednocześnie z danych opracowanych na potrzeby kampanii informacyjno-promocyjnych dotyczących promocji spożycia owoców jagodowych „Niezwykłe właściwości zwykłych owoców”, realizowanej przez ZSRP w latach 2016-2018, wynika, że dzięki przeprowadzonym dotychczas działaniom promocyjnym, świadomość polskich konsumentów w zakresie spożywania owoców jagodowych w Polsce wzrosła o ok. 11%. Tak więc działania polegające na informowaniu o walorach smakowych i zdrowotnych, lokalności produktu, sposobach produkcji, uwzględniających aspekt prośrodowiskowy, są w stanie wpływać na zwiększenie spożycia owoców.
W większości analizowanych gatunków owoców w spożyciu dominują owoce z produkcji konwencjonalnej. Dzieję się tak między innymi ze względu na dużą ich dostępność. Jedynie w zakresie krajowej konsumpcji borówki wysokiej można dostrzec znacznie wyższy udział w spożyciu owoców z upraw ekologicznych, co w dużej mierze, jest skorelowane ze strukturą produkcji krajowej.
Poza borówką wysoką dla pozostałych gatunków produkowanych owoców wskaźnik udziału produkcji ekologicznej jest na znacznie niższym poziomie mimo, że od wielu lat Unia Europejska i administracja rządowa wspierają produkcję ekologiczną, to poza borówką wysoką, dla której udział produkcji ekologicznej, według danych Eurostat, jest w Polsce na poziomie około 40% całości produkcji to dla pozostałych gatunków produkowanych owoców wskaźnik udziału produkcji ekologicznej jest na znacznie niższym poziomie. Dla przykładu: produkcja w systemie ekologicznym to około 2% całości produkcji śliwki w Polsce. Tylko niecałe 3% grusz i około 6% truskawki jest oferowane na rynku z certyfikatem produkcji ekologicznej. Również produkcja owoców bez pozostałości środków ochrony roślin, promowana przez sieci supermarketów i dyskontów, ma marginalny udział w produkcji wszystkich analizowanych gatunków owoców i według szacunków jest poniżej 0,5% udziału w produkcji dla każdego z gatunków. Jednocześnie nie stwierdzono w Polsce produkcji odmian klubowych w żadnym z badanych gatunków.
Mimo, że brak jest oficjalnych notowań cen poszczególnych gatunków owoców w rozbiciu na typy produkcji np. ekologicznej, to bazując na informacjach od producentów, jak również analizując dane z rynków producenta, można stwierdzić, że ceny zakupu owoców z produkcji konwencjonalnej są najniższymi notowanymi na rynku dla tych danych gatunków. W oparciu o zebrane dane można wskazać silne analogie w zakresie kształtowania się cen owoców oferowanych w innych niż konwencjonalne systemach produkcji. Średnio dla wszystkich gatunków można wskazać, że produkcja bez pozostałości środków ochrony roślin jest obecnie skupowane o około 30-40% drożej od owoców z produkcji konwencjonalnej, a produkcja ekologiczna średnio około 80% drożej od konwencjonalnej. Obecnie konsument w Polsce kojarzy typ produkcji ekologicznej dzięki szeroko zakrojonym działaniom marketingowym unijnym i krajowym. Dzięki promocji realizowanej przez sieci handlowe owoce z oznakowaniem bez pozostałości środków ochrony roślin są również intensywnie popularyzowane, choć ich znajomość przez konsumentów jest nadal bardzo ograniczona.
Co prawda w żadnym z badanych gatunków (gruszka, śliwka, borówka wysoka czy truskawka) w Polsce nie są oferowane odmiany klubowe, niemniej jednak w oparciu o dane z rynków producenta w krajach Europy zachodniej można zakładać, że średnio tego typu produkcja jest sprzedawana 2,5 razy drożej od konwencjonalnej po przeprowadzeniu szeroko zakrojonej akcji marketingowej pozwalającej zapoznać się konsumentom z walorami tego typu owoców. Jednocześnie znajomość odmian klubowych odnośnie do wszystkich analizowanych gatunków owoców jak i ich wartości dodanej jest wśród polskiego konsumenta znikoma.
Niemniej jednak coraz bardziej popularne wśród konsumentów w krajach rozwiniętych stają się odmiany klubowe owoców. Z poziomu konsumenta odmiana klubowa gwarantuje mu wyjątkowe doświadczenie smakowe (aromat, kruchość, jędrność, soczystość) powtarzalne przy kolejnych konsumpcjach tej samej odmiany oraz gwarancję wysokiej jakości. Za gwarancję takich właściwości owoców konsument zamożny, z klasy średniej i wyższej jest skłonny zapłacić wyższą cenę. Jednocześnie koncepcja elitarności odmian klubowych nie sprowadza się tylko do marketingu w stosunku do konsumenta, ale również elitarność ta występuje na poziomie producenta poprzez ograniczanie grona osób uprawnionych do produkcji, a co za tym idzie dostarczanego na rynek wolumenu owoców danej odmiany klubowej. Wysokie ceny uzyskiwane za odmiany klubowe wynikają również z faktu, że odmiany klubowe są przeważnie własnością zrzeszeń producentów lub indywidualnych szkółkarzy, a na ich promocję składają się producenci. Dlatego też, tak długo jak sieci supermarketów i dyskontów nie będą właścicielami lub współwłaścicielami odmian klubowych, a kształtowanie cen odmian klubowych będzie w rękach producentów (organizacji i zrzeszeń producentów) będzie istniała przestrzeń rynkowa na utrzymanie wysokich cen sprzedaży, stymulowana marketingiem.
Wkrótce przedstawimy wyliczenia, wnioski oraz prognozy dla każdego gatunku osobno.
